ارزیابی پایداریِ گردشگری در اماکن تاریخی ـ فرهنگی با استفاده از مدل جاپای بوم‏شناختی (مطالعة موردی: خانة کرد، شهر سنندج)

در دو دهة اخیر، با ظهور پارادایم توسعة پایدار در صنعت گردشگری، در عرصه‏های علمی و اجرایی و در سطح ملی و بین‏المللی نگرانی‏های فزاینده‏ای در خصوص تأثیرات نامطلوب و مخرب گردشگری انبوه مطرح شد. بنابراین، مطالعات و اقدامات تجربی زیادی برای عملیاتی کردن مفهوم توسعة پایدار و مدل‏های ارزیابی آن صورت پذیرفته است. اما به رغم همة این اقدامات، نتایج حاصل از پیشرفت به‏سوی پایداری مطلوب نبوده است. از طرف دیگر، مطالعات نخستین در کشور نیز حاکی از وجود چالش‏های عمده در جهت دستیابی به پایداری توسعة گردشگری به‏ویژه در اماکن تاریخی ـ فرهنگی است. بنابراین، در این پژوهش سعی شده با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه‏ای ـ اسنادی و مطالعات میدانی، پایداری گردشگری در ((خانة کرد)) شهر سنندج به‏منزلة یکی از اماکن تاریخی ـ فرهنگی ارزیابی شود. به این منظور، علاوه بر گردآوری داده‏ها و اطلاعات مورد نیاز اولیه در مورد این مکان تاریخی ـ فرهنگی، پرسش‏نامه‏ای نیز در میان گردشگران مراجعه‏کننده به این مکان (در سال 1391) توزیع شد تا خود میزان تولید زباله و استفاده از سوخت‏های مختلف برای حمل و نقل را بیان کنند. با توجه به اینکه تعداد گردشگران خانة کرد به‏طور متوسط سالیانه 11034 نفر است، بنابراین حجم نمونة آماری با استفاده از فرمول کوکران 371 نفر برآورد شد. به‏منظور ارزیابی سطح پایداری نیز از مدل جاپای بوم‏شناختی استفاده شده است. این مدل می‏تواند میزان پایداری را به‏صورت کمّی و در قالب میزان زمینی که تأمین کنندة نیازهای گردشگران به این مکان است مشخص کند. یافته‏های پژوهش نشان داد که میزان جاپای بوم‏شناختی گردشگری برای خانة کرد در سال 1391 برابر با 39/1783 هکتار جهانی بوده است. با توجه به مساحت 6/3850 هکتاری این عمارت، می‏توان گفت این مکان توانایی جبران فشارهای زیست‏محیطی گردشگری را ندارد و برای جبران این تأثیرات به فضاهای پشتیبان نیازمند است. در میان بخش‏های مختلف جاپا نیز، مصرف سوخت برای حمل ونقل بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است.